Hpawlat Jinghpaw Wunpawng (Proto Kachins) (daw I )

Jinghpaw Wunpawng amyu sha ni a labau maumwi hta Majoi Shing-ra bum kaw na yu hkrat wa ai nga nna gamung aga hte tsun hkai wa saga ai. Raitim daini gaw labau sakse ni rau bai nhtang hkai wa ra nga saga ai. Lai wa sai BC 221 - 220 AD ten hta Dian amyu ngu ai ni gaw ya ten na Yunnan mungdaw grup-yin hta grai hkikhkam lai wa sai lam Miwa Labau sara Chyang Gyen Chyang wa ka shapraw da ai hta mu lu nga ai. Dai Dian amyu ngu ai ni gaw daini na Jinghpaw Wunpawng ni re lam shi a (Jinghpo amyu ni a lam labau laika buk 2006) hta rawng nga ai. Miwa Mung gaw Dian masha ni a htunghking rai nga ai, makam masham jawjau lam, galaw lu galaw sha lam, majan e laknak arung arai hpan 12000 daram htu shaw tawn ma ai. Moi na lup 1000 daram hpe mu sawk tam lu ai kaw na rai nga ai. Mungkan kaw nna mung grai myit lawm wa nga ai. Dai hta dai Dian Empire ten lang lai wa ai arung arai ni gaw daini na Jinghpaw Wunpawng sha ni kyem mazing lang nga ai Manau maka ni, arung arai ni rau bung taw nga ai hpe mu lu ga ai.
Ndai Hpawlat Jinghpaw Wunpawng (Proto Kachins) rau seng ai labau sakse sumla ni hte documentation ni hpe daw hte daw matut manoi shakut mara mat na re. (Ndai daw gaw Wunpawng Sawk Dinglik Lik-laika - Kachin Research Journal kaw nna mahta da ai re.)

Laiza Muklum hta Damya manghkang langai byin

Laiza muklum kata hta 3 Nov. 08 ya shana maga 8:35 pm daram hta Damya mya ai manghkang langai byin ai lam chye lu ga ai. Miwa dingla hte dinggai yan gumhpraw galai sha seng hpaw ai kaw shang mya ai re lam chye lu ga ai. Ndai damya shang mya ai seng gaw laiwa sai 1999 ning laiza mare nnan an wa ai ten kaw nna tsi dut sha let, gumhpraw galai sha nna shaning na na nga nga sai seng re lam chye lu ga ai. Bai seng madu yan la gaw Miwa mungchying sha rai nga ai. 3 Nov. 08 ya shana de 8:35 pm daram hta Ye Thiek, Ye Zaw, Thura, Kyaw Tet Oo ngu mying ai, Myen la marai 4 gaw gumhpraw galai na nga nna Miwa gumgai jan sha nga nga ai ten hta shang wa ai. Dai Myen la marai mali gaw gumhpraw galai hkyen ai zawn rai nna kalang ta seng chyinghka hpe jahkrat la kau nna damya mya ai lam chye lu ga ai. Seng madu Miwa gumgai jan hpe kan kaw nhkyi rau galun ya dat ai majaw marawn ai nsen hpe makau grup-yin kawn na nna jawm rim ai majaw Damya mya ai Myen la marai mali kaw nna marai (2) hpe gaw dai jang nan Laiza balik ni rem la lu nna, marai langai mi hpe gaw hkan rim la lu ai hte Laiza balik dap hta rim rawng da ai lam chye lu ga ai. Ndai Damya mya ai Myen la ni gaw Laiza muklum kata Shaprai Masum Leng gawn sha na nga ai Myen la ni re lam chye lu ga ai. Ndai zawn byin ai amu gaw laiwa sai shaning hta mung Millionair Gumhpraw galai seng kaw kalang byin lai wa sai lam hpe mung chye lu ga ai.

48 ning hpring KIO masat nhtoi

Lai wa sai 1960 ning October 25 ya shani gawde hpang wa ai Wunpawng Mungdan Shanglawt Hpung (Kachin Independence Organization) gaw 2008 ning October 25 ya shani (48) ning ladaw hpring sai hku re. 48 ning hpring KIO masat nhtoi hpe Wunpawng Mungdan kata Ginwang Ginjaw Ginra shagu hta KIO party hpung shang masha ni shanglawm let masat hpawng hte rau hpung shang ningnan ni ga shaka la ai lam ni hpe galaw ai lam chye lu ga ai. KIO a ginjaw ginra Laiza Muklum hta mung Golf ginsup shingjawng poi, Gawdin ginsup shingjawng poi ni hte rau KIO masat nhtoi hpawng hte Hpung shang nnan ni a Ga shaka hkam la ai lam ni galaw ai hpe chye lu ga ai. KIO masat nhtoi masat, Ninggawn daju KIO party ting-nyang up a ninggang kashun gawdin poi hta hpung 8 shanglawm ginsup ai hta Dailawn Rung hpung ni ninggang dip la lu ai lam mung chye lu ga ai.

Maran (Genealogy of the Maran clan) laika buk pru sai.

Jinghpaw Wunpawng amyu sha ni a matu kabu hpa laika buk langai pru wa sai. Dai laika buk gaw Maran amyu lakung lama ni a labau hpe azin ayang mahkawng ka sumhting da ai Maran (Genealogy of Maran Clan) ngu ai laika buk re. Ndai laika buk gaw Maran amyu lakung lama ni a lam hpe zaiwa, Lhovo, Lachik, Rawang, Lisu, Jinghpaw aga shaga ai salang ni marai 11 a matsing sumhting wa ai maran labau lam-ya ni hpe Sara kaba Pungga Ja Li kaw nna kahkyin mahkawng ka da ai laika buk re. Ndai laika buk hta Maran amyu lakung lama ni yawng Ya Hkrung manau dum ai lam hta hkrum ai lam hpe amyu ga shagu hta lawm nga ai lam madi madun da nga ai. Ndai laika buk gaw page 280 htat nna size gaw 6"x8" rai nga ai.

Myen Balik ni Rubber pala gap sharin shamawn

Myen Mung kata na Myen Balik ni gaw ya ten hta Rubber pala gap sharin shakyang shamawn nga ai lam chye lu ga ai. Ndai Rubber pala sinat ni hpe Russia ni garum jaw ai lam mung chye lu ga ai. Jinghpaw Mung, mare daju Myitkyina Muklum kata Myen Balik dap (5) hte post (11) nga ai kaw na Myen Balik ni mung 22 Oct 2008 kaw nna ndai Rubber pala gap sharin shamawn ai lam hpe galaw nga sai lam chye lu ga ai. Ndai zawn re ai lam gaw Myen Hpyen Asuya kaw nna Myen Mung Mungchying Uphkang Dap hpe madung tawn shagreng sa wa na masing masa jahkrat ai lam re hpe chye lu ga ai.

Jinghpaw Mung de Asia World Company ni Shara la wa

Lai wa sai bat kaw nna, Manmaw Namhkam lam hta lam kang hta ai lam galaw wa sai. Ndai Kang hta ai hpe Manmaw Namhkam lam na Kawng Ja Yang mare makau Chya-ri hka mahkrai hta shara jahkrat nna hta ai lam chye lu ga ai. Lai malai mawdaw hte cycle ni hpe kang hta la nga ai lam chye lu ga ai. Ndai lam hpe Asia World Company kaw na galaw nga ai lam hpe mung chye lu ga ai. Ndai masing hpe 3 ning contract la dai sai lam hpe mung chye lu ga ai. Ndai zawn rai kang hta ai lam hta lai malai yawng hpe adip arip rai hta nga ai majaw buga masha ni a lam wa lai sa lam hta grai myit dutdang ai hte yak nga ai lam hpe mung na chye lu ga ai. Mare langai hte langai shada htingbu wawm pyi yak nga ai nga nna buga masha ni tsun nga ma ai.

Hkriq Ginra (Web) nnan langai bai pru sai.

Jinghpaw Wunpawng Amyu sha ni lapran hta shiga htinglet lam hte seng nna hkriq ginra ntsa n law la nga ai. Nga nga ai hkriq ginra(web) ni mung shiga htinglet ai lam hta n dang n la rai galaw shakut nga ra nga ga ai. Ndai zawn re ai ten hta anhte Jinghpaw Wunpawng Amyu sha ni hta kabu hpa hku nna Bum Sumshi ngu ai media group kaw nna Hkriq Ginra (Web) nnan langai hpe shalun dat sai lam chye lu ga ai. Ndai Hkriq Ginra hkringdat gaw bumsumshi.com rai nga ai. Ndai Hkriq Gin ra hpe Sammung Jinghpaw Wunpawng Ramma nkau ni hte rau Ramma ni myit rawt let jawm galaw ai re lam chye lu ga ai. Ndai web hte seng nna hpaji jaw la na matu mung hpyi shawn nga ma ai.

No.1,Vol. 5 Ningtawng Journal pru sai.

2002 ning kaw nna shapraw hpang ai Ningtawng Journal laika hpe ya Vol-5 No.1 lang bai shapraw da ai lam chye lu ga ai. Ndai Ningtawng Journal hpe ya ten Ningtawng Pulishing House kaw nna lit la dip ai rai nna, ndai lang kaw nna shata shagu ding-yang shapru mat wa na re lam mung chye lu ga ai. Anhte amyu sha kata shi laika, magazine, journal ni hpe grai shapraw nga ga ai rai timung ding-yang shapraw lu ai lam n nga ai hpe mu lu ai. Ndai lang na Journal hta ka shalawm da ai laika ngau ni gaw Rev. Nngai Gam (Mungbawng Hpaji), Dr. N-gan Tang Gun (Wuhpung wuhpawng a Gam Maka), Shawnghtawk Tsingpan (Mung maden ninghkap gasat poi na amyu shayi ni- 1885-1900), Rev. Palawng Naw Tawng (Dingda Africa a N-goi Latum - Diesmond Tu Tu) hte laga laika ngau ni rau buga shiga ni ka shalawm da ai hpe mu lu ga ai. Ningtawng Journal langai hpe Myen gumhpraw ks.500. Miwa yuan 3 rau dut shabra ai lam hpe mung chye lu ga ai.

Shweli Modo Balik Rung kaw Bawm(Boom) kapaw

Daina de Miwa hkying 4 hte 5 lapran daram hta Miwa Mung Shweli muklum na Shweli Modo gawnhkang Balik dap kaw n-gun kaba ai Bawm kapaw ai lam byin ai hpe chye lu ga ai. Shweli Modo Gawnhkang Balik dap a lawu htap kaw kapaw ai lam re hpe mung chye lu ga ai. Kapaw n-gun grai ja ai bawm re lam hte ndai bawm kapaw ai hta masha langai si hkrum nna marai 2 hkala hkrum ai lam hpe mung chye lu ga ai. Si hkrum mat ai wa gaw bawm n-gun grai ja ai majaw hkumtsawp mang pyi yawng ayai aya rai mat ai lam hpe mung chye lu ga ai. Ndai lam hte seng nna kadai ni re hpe sakse n lu shi ai hte sawk sagawn nga ding-yang re ai lam hpe chye lu ga ai. Bai Miwa - Myen ga jarit lam mayan hte pru shang chyinghka ni hta laja lana jep sagawn nga ai lam hpe mung chye lu ga ai.

Miwa Mung na Jinghpaw Mare ni htawt sit hkrum

Miwa Mung Janghkawng lahta, Shing mare lahta, Kongsung mare grup-yin na Jinghpaw mare(10) jan hpe Miwa asuya, kaw nna Kongsung Dem (hka madim) galaw na matu mare ni hpe htawt sit kau shangun ai lam chye lu ga ai. Ndai htawt sit hkrum ai mare ni hta Jinghpaw mare hte Sam mare ni lawm nga ai. Jinghpaw mare ni hpe gaw Jinghpaw Mung, Maijayang hte Miwa mung Larwan mare lapran KIO dapdung (16) ginra makau kaw Larwan Kongsung mare ngu de ya nna htawt sit shara jahkrat kau ai lam chye lu ga ai. Sam mare ni hpe gaw Nongchyu mare makau Nongpa mare hta htawt sit shara jahkrat jaw ai lam chye lu ga ai. Ya ten hta ndai mare nnan de htawt sit nga hpang nga sai lam hpe mung chye lu ga ai.

Ningbaw Kaba Maran Brang Seng (13 ning ladu hkrum)

Ningbaw Kaba
Maran Brang Seng
(13 ning ladu hkrum masat)
@Nor Koo

KIO/KIA hpe woi-awn lai wa sai Nb. Kb. Maran Brang Seng gaw 2007 ning August shata 8 ya hta mungkan ntsa na wundoi mat wa ai gaw shaning 13 ladu hkrum sai. Shi n nga mat sai. Shi hpe n mu mada sai. Raitim, shi ayan tsun tsun re ai mungga langai gaw tinang gammaka tinang dawdan hparan ngu ai self-determination rai nga lu ai. Dai mungga gaw masha si tim, asak naw hkrung nga lu ai. Daigaw, laiwa sai shaning 200 lahta de, Pyintit Rawtmalan (French Revolution) ten hta Paris lam lamaw ntsa ni hkan mungshawa masha ni marawn jahtau ai "Liberté! Égalité! Fraternité!" ngu ai "Liberty! Equality! Brother-hood!" hpungtang kashaw nsen (reverberation) matut rai nga ai, ngu yang n shut nhten!
French Revolution, American Revolution, Indian Revolution, Miwa Rawtmalan, Myen Rawtmalan, Kachin Rawtmalan zawn re ni yawng gaw tinang gammaka tinang dawdan hparan lu na matu kapaw pru wa ai hkrai, rai nga ma ai. Gashadawn, July 4, 1776 America Shanglawt ndau shabra laika (The Declaration of Independence) hpe yu yang mung, "We hold these truths to be self-evident, that all men are created equal, that they are endowed by their creator with certain unalienable rights, that among these are life, liberty, and the pursuit of happiness.", ngu da ai. American rawtmalan labau gaw 1620 AD hkan na hpang wa sai, rai nga ai. Rawtmalan ngu ai Revolution hpe John Adams tsun ai gaw "The Revolution was affected before the war commenced. The Revolution was in the minds and hearts of the people." American gumsan magam John Adams tsun mayu ai "rawtmalan" gaw "majan n byin shi yang, rawtmalan gaw shawng byin pru nhtawm, dai rawtmalan gaw shawa masha dawwa-dawtsa myit masin, salum kata hta rawng shajang nga nga ai. Rawtmalan ai kaw nna majan de bai lahkam wa ai, rai nga ai. Majan shagu rawt malan n re. Rawtmalan shagu gaw majan re. Rawtmalan hpan hpan nga nga ai. Rawtmalan shagu laknak lang ai n re. American rawtmalan gaw mungshawa akyu-ara matu ninggam hte ninggam jat lung mat wa ai hkrai, rai nga ai. Hkring mat ai, htingnut mat ai, yawm mat ai, mat mat ai n nga nga ai.
Kachin ni na madang masa, Political Stands hpe British Colony prat grup-yin ten kaw nna mabyin masa labau ni hpe bai galam hpaw asoi yu ga. Dai shawng shawng de na gamung hpe gaw n dup shi ga. Chying-hkraw galu ai. Dr. Gordon S. Seagrave, John L. Christian ni gaw Kachin hpe "The Kachins were fast chopping themselves southward through the Shans and Burmese, and if the British had not taken over Burma, they would have by this time been unquestioned masters of the country.", ngu da ai hpe maram lu na re. Daihte maren dai ten na Kachin duwa ni madang masa political control hpe Dr. Ola Hanson bai ka matsing da ai gaw, "The Kachin Chief lived in his mountain fortress, from which he sent his subordinates to collect taxes or levy blackmail on the Shans and Burmans in the lowlands. If there was any delay in payment, or if they showed any spirit of in-subordination, the robber chief took quick vengeance, raiding their villages or imposing a heavy fine in grain, cattle and money. It is only the British rule that has put an end to their conquests, and established peace and order among the hills".
Kachin duwa ni gaw Kachin lamuga gaiwang hta jumtek uphkang ai, rai nga ai. Ahkun hkanse hkawn bang jaw ra ai. Myen, Sam sha n ga, tinang Kachin ni mung, tinang nga ai gaiwang ginra na Kachin duwa hpe ahkun hkanse hkawn bang jaw ra ai hkrai, rai nga ai. Ndai ten hta India Singpho, Miwa Jinghpawsu, Myen Kachin ngu nna lamuga hpe ga karan n hkrum ga ai. Htinglu-htinglai, shang shang pru pru rai, Kachin htung-hking hte makai shabawn tawn da hkrum ai ni, rai nga ai. Kachin ni mung shadada gumlau gumsa majan, duwa shadada nut hkat ai majan ni mung nga nga ai. Lahpawami tsun tsun, tinang gammaka tinang hparan ai Kachin ni hkrai, rai nga ma ai, ngu yang n shut nhten!

British ni shang wa ai ten hta bai yu ga. Hugawng pa na Nam Yung ginra gaw Jinghpaw duwa ni uphkang jumtek tawn ai ginra chyinghka lailam langai rai nga ai. Jinghpaw duwa ahkaw ahkang n lu ai ni kadai ninghkring kadai hpyen hpung mung n lu lai nga ma ai. Ndai mabyin hpe Capt. ST. John. F. Michell gaw, "Nam Yung is our frontier village, and the Singphos will not allow any one to pass beyond it. Captain Jenkins was stopped at this village in 1869 and ordered to return", ngu da nga ai. British hpyendu Capt. Jenkins hte shi hpyenhpung ni hpe ninghkap nhtang shabawn kau dat lu ai Jinghpaw duwa na daru-magam gaw kade asak hkrung nga ai, bungli galaw nga ai, ngu ai hpe maram sawn yu yang, shing-ran mu lu nga ai. Kachin ginra shara shagu ngu na sinpraw, sinna, dingdung, dingda ting hta Jinghpaw duwa ni tinang lamuga hpe makawp maga political control ngangngang nganga ai hpe, mu lu ai.
Lahta maga ngu na de gaw, "Kachin Bai Pra Mali-Nmai Ginra" rai nga ai. Kachin Uma Ga rai nga ai. Ndai Mali-Nmai ginra gaw Kachin ni Tibet Sinpraw lamuga jarit (the borderland of eastern Tibet) hte Szechuan sinna lamuga jarit (the western Szechuan) hkan kaw nna dumbri-dumbra, ashawng-ahpang, ayai-aya, gashun-gashe, gayau-gaya ginru ginsa yu hkrat wa nhtawm, bai wa hkrumzup hkat nna prat shanat bai de nga ai Uma Ga shara rai nga ai. Mali-Nmai ginra gaw kade-nde na hpyen tsan ai shara, laksan shara zawn nga ai shara langai mi, rai nga ai. Myen hkawhkam Bagyidaw hte Shwebo Min (Tayawady Min) ten ladaw ni hta British Ava Nepyidaw kaw sa nga ai Lt. Colonel Henery Burney gaw Mr. H. Macnaghten (Secretary to the Government of India) hpe ka shagun ai laika hpe yu yang, dai ten na Hugawng Maikwon (Mainghkwan) na Kahkyen Duwa Tsaubwa gaw Tare Phoung Noung ngu ai Jinghpaw Duwa jumtek up ai lam ka da nga u ai. Myen gaw Jinghpaw hpe "Theinbau" ngu da nga ai.
Myen hkawhkam ni Banmaw Myowun, Mogawng Myowun ngu nna Kachin ginra shara de mungmasa ruhkrawn (Burmese monarchy political power penetration) lung bang wa ai. Hugawng ga de ja ahkun hkanse (his rate of tribute was two tolas of gold per house hold) lahkawn shinggyin hta na matu lung wa ai U Sitke hpe Nding Ga ginra kaw sat hkrum mat ai. Dai hpang kaw nna Myen ni Hugawng ga ahkun hkanse n hta mat sai ginlam hpe, British prat hta Hugawng ga e tawng-uk galaw ai Kawlu Ma Nawng tsun madi da nga ai. Ava na Myen hkawhkam ni sharawt tawn da ai Mogawng Myo Wun Maung Gya Byoo hpe dai ginra kaw na mungshawa masha ni n ra ai majaw myowun Maung Gya Byoo na baw hpe tawk kahtam sat kau ai du hkra, rai sai hpe mung Li La Gogoi (M.A; Ph.D) wa tsun tawn nga ai. British ni shang wa ai ten hkan, Mogawng ninghtawn grupyin ni hta Jinghpaw dumagam kaba 3 hte Jinghpaw duwa marai 28 nga ai lam hpe W.A. Hertz tsun da nga ai. Jinghpaw nta langai mi hta nta dinghku masha 20 kaw nna 30 grup-yin nga ai lam mung madi madun da nga ai. English dushang wa ai ten hta na Mogawng Amat Chok Maung Kala mung sat kau hkrum sai. Dai hpang, Manmaw na Mogawng Myo-ok hku lung wa ai Maung Tun Gyaw mung English hpyendap ni bai n nga jang, Maung Tun Gyaw gaw Manmaw de bai nhtang yu mat wa nu ai hpe, tsun da nga ma ai. Myen hkawhkam na Manmaw myo-ok hpe mung G. W. Dowson gaw, "The Kachins controlled the trade-routes and terrorized the town, and the authority of the Burmese government was merely nominal.", ngu da nga ai. Sam mungdaw ginra de nga yang mung, Kachin Substate madu lu ai ahkaw ahkang du hkra, rai mat wa sai hpe ahtik labau hta mu lu nga ai.
No.1 mungkan majan htum wa ai 1918 hta sha pyi, mungkan majan rawt ai Jinghpaw hpyenla marai 428 tup rai nga ai. 1935 hta she, Myen ni hpyendap de hpyenla tai shang hpang wa ai, rai nga ai. No.2 mungkan majan ngut wa de sinat laknak lang Jinghpaw hpyenla yawng 12,000+ re ai lam hpe Peer wa tsun da nga ai. No.2 mungkan majan ngut ai hpang Jinghpaw hpyenla mun mi ram hte tinang mungdaw mungdan hpe atsawm makawp maga, tinang gammaka tinang dawdan hparan lu ai ginjang rai nga ai. Ndai ram law ai hpyenla ninggun jahpan majaw Gen. Aung San gaw Jinghpaw hpe grai ahkyak kaba sawn ai. Myen lahta de nga ai laknak hpai Jinghlpaw hpe tsang ai, rai nga ai. Kachin mung Panglawng Conference hta, tinang gammaka tinang dawdan hparan la lu na matu, shanglawm myit hkrum gasadi nga hkat saga ai raitim, ndai Panglawng gasadi hta chyawm myit hkrum da ai ginlam ni gaw, "Hkarap ngut, dawhkrawng kabai" ngu ai hku tai mat hkrum ai hpe, mu lu nga ai. November 15, 1949 hta hpaw shabawn ai Pawngyawng National Defence Force (KNDO Naw Seng) hpung na Jinghpaw hpyenla marai 300+ hte Srilanka, Gandhi zuphpawng kaw nna No.2 mungkan majan ngut ai shaloi na bai hpaw masat da ya ai hku nna nga wa ai Jinghpaw hpyendap ni gaw amyu hte mungdan matu akyu n pru nga ai sha, htum mat sai hpe mu lu ai.
Tinang gam maka tinang hparan ngu ai gaw Nyawng Napin NC na pru wa na Ningpawt Ninghpang Gawda Tara hta kade mi lawm lu na kun?, ngu Nb. Kb. Maran Brang Seng n nga mat sai 13 ning ladu hkrum hta Ningbaw kaba hte hkrat-sum mat sai shareshagan ni yawng hpe myit dum hkungga dat ai hte hpawn, 1869 ning na Kachin Political Stands, Political control situation hte 2007 ning duhkra na mabyin ahtik labau lami-laman kadun hpe gan galam hpaw asoi mada yu let 13 ning ngu ai gaw jahkring-jahkra mani-mana zawn sha hpungtang ngoi kashaw kahtap nga ai @

shawng de kaning bai rai na?

HKRINGHTAWNG SHACHYAW AI AMYU

Anhte amyu sha ni gaw amyu, htinggaw mying hpe lakap nna ban hte ban hkringhtawng shachyaw ai amyu ni rai ga ai. Marip htinggaw ni gaw laga myithkawt de galai mat na lam n nga ai. Mi na kaji kawoi ni a amyu mying hpe sha ding-yan hkringhtawng shachyaw let kaji kawoi ni a labau lasang hpe makawp maga lit la ai amyu ni rai ga ai.

Laiwa sai ten hta Manau ngu ai gaw jadip jahpang madu ai, Daru Magam madu ai htinggaw ni sha nau ai re. Manau nau lu ai ngu ai gaw Jadip Jahpang, Daru Magam Madu ai ni ngu tsun mayu ai lam rai nga ai. Daini amyu sha ni Manau nau ai amyu ngu ai lam gaw Daru Magam Jadip Jahpang Madu ai amyu ni rai ai lam hpe shaleng nga ai lam rai nga ai. Daini gaw Mungchying shawa manau hpe nau nga saga ai. Dai majaw anhte Mungchying sha ni yawng gaw jadip jahpang madu ai,Daru Magam amyu ni nan rai nga sai.Mungchying Manau gaw anhte amyu sha kata lachyen lahka n nga, gahkyen gumdin ai lachyum nan rai nga ai.

Ndai zawn re ai Manau Hkringhtawng hpe anhte a kaji kawa ni gaw ban te ban anhte amyu sha ni hpe hkringhtawng jaw da manit ai. Laiwa sai ten hta anhte amyu sha ni a jiwoi jiwa ni ga laika hkrang n lu ai raitim alik laika, n-gup gamung rau anhte amyu sha ni a ginru ginsa yu hkrat wa ai lam ni hpe ban hte ban ginlen ya lai wa ai majaw, daini du hkra anhte amyu sha ni gaw labau hkik ai amyu, ginru ginsa hting ai amyu ngu nna ngang ngang tsap nga lu nga ai. 1895 ning May (5) ya shani hta anhte amyu sha ni gaw alik laika, maisau laika lu ai amyu tai let, mungkan ntsa labau shang jahpang shang ai amyu ni rai nga saga ai. Ndai lam ni gaw anhte a kaji kawa ni anhte amyu sha ni hpe hkringhtawng wunli jaw d ai lam nan rai nga sai. Laiwa sai 1950 ning grup-yin hta anhte amyu sha ni a laili laika gaw tsang (8) madang hta tsang laika hku nna jawng kaw sharin lu ai madang rai lai wa sai. Ndai hkringhtawng ni hpe daini pra nga ai anhte amyu sha ni awng gaw lanang hkap hkra hkringhtawng matut na lit kaba lu ai ni rai nga ga ai.

Laiwa sai ten hta anhte amyu sha ni a lamu ga ginra de maden hpyen English hte Japan ni shang kabye laiwa ai ten hta anhte a Kaji Kawa ni gaw asak du dawq saihkawq let, tinang lamu ga ginra hpe makawp maga laiwa ni ai.

Hkringhtawng shachyaw ai lam gaw, mi na hta grau law htam hkra rawt jat hkra galaw ai lam rai nga ai. Jiwa ni jaw da ai hkringhtawng grau law htam hkra rawt jat hkra makawp maga lit la hkringhtawng shachyaw ra ai lit gaw daini pra nga ai ang ngai yawng a lit kaba nan rai li ai. Moi na anhte amyu sha ni a labau hta hkrnghtawng shamat ai ni hpe gaw hpawwawm hpawdam ngu masat let, tinang nta shaga la nna myam shatai lai wa sai. Dai majaw, daini pra nga ai anhte amyu sha ni yawng mung jiwoi jiwa ni a hkringhtawng hpe lanang hkap, hpunda dep hkra n lu shachyaw ai rai yang, manang ni a shawun npu na mayam amyu ni tai wa ra na ga ai.

Jiwoi Jiwa ni ginlen jaw da ya ai hkringhtawng hpe lanang hkap hkra rawt jat hkra, ngang kang hkra, amyu sha ni yawng myit hkrum myit ra ta gindun let, lit la gunhpai ra nga ai law. Manau Hkringhtawng lu ai amyu, Manau dum ai amyu ngu nna, ngang ngang tsap lu hkra Manau Hkringhtawng hpe shachyaw sa wa ga law..

Hprup La Laka

Tsuhtat Shiga

Hkahku Mung Ginwang a Ginru Ring 10 ning Masing hta magam gun nga ai, Hkahku Mung Ginwang, Sumprabum Buga Hpung a Hpungup Sara Kaba Rev. Daqsan Tang a Shayi sha hpungdim Saranum Daqsan Nem Ra (asak 27) gaw 17 April 2008 ya shana hta Myitkyina Dapkawng nta kaw Madu Yesu hta yup pyaw mat wa sai lam yawnhkyen shiga na lu ga ai. Saranum Nem Ra gaw Jinghpaw Wunpawng Chyum Hkawlik, Nawngnang kaw nna 2006 ning hta B.Th rau awng pru nna Karai magam gun nga ai Saranum langai re. Shi gaw Sumprabum Buga hpung hta KBC hte Hkahku Mung Ginwang ginrun nna galaw ai Ginru Ring 10 ning masing hta Chyum Jawng awng pru ai hte rau Karai magam gun nga ai saranum re. Shi gaw Karai magam gun nga ai ten machyi makaw hkrum wa nna Myitkyina,Dapkawng nta kaw tsi tsi lajang nga ai ten 17 April 2008 ya shana Madu Yesu kaw yup pyaw mat wa ai re. Shi a tinang ginra kaw dawjau ai magam ni hpe ndai blog kaw nna hkungga jaw dat nngai.

Myitkyina MCC - I Grade - I tsang masat hkrum ai lam

Myen mung hta Computer sharin ai lam hte seng nna mying kaba dik hte n-gun kaba dik tsang hta lawm nga ai, Myanmar Computer Company Ltd. (MCC) kaw nna Myen mung ting ginra (Franchise Center) law dik hpaw nna sharin nga ai. Ndai hta Myitkyina kaw mung Jinghpaw Wunpawng amyu sha ni madu ai, Wings Computer Group kaw nna lit la let, Myitkyina MCC - I hpe Franchise Center hku nna laiwa sai 1995 kaw nna hpaw hpang da nga ai. Ya ten Myen mung ting MCC center 79 hpaw da nga sai. Dai Center ni hpe MCC ginjaw kaw nna Grade 1, 2, 3 masat nna madang masat da ai lam hpe chye lu ga ai. Dai hta laiwa sai feb. shata hta MCC ginjaw a shaning shajup hkrumzup hpawng kaw Myitkyina MCC - I center hpe Grade - I madang masat shagrin ya ai lam chye lu ga ai. Ndai Myitkyina MCC - I ginra hpe sharin hkam la ai jawngma n-gun, sharin hpan, sharin ya ai madang ni a ntsa masat ya ai lam chye lu ga ai. Ndai zawn masat hkrum ai majaw MCC kaw nna hpaw sharin course ni hpe tara shang hpaw jat sharin na ahkang lu ai lam hpe mung chye lu ga ai.

KBC Nbapa Ramma Zuphpawng na bra wa ai Maijayang Ramma ni hkala nba hkrum

Nbapa mare hta galaw ai 7 lang na KBC Ramma Shawa Zuphpawng kaw nna nhtang wa ai, Maijayang Ramma ni jawn lawm ai modaw galau nna hkala nba hkrum sha ai lam shiga chye lu ga ai. Nbapa mare kaw nna Maijayang mare de nhtang wa ai hta Maibat mare makau kaw Ramma marai 20 jawn lawm ai modaw gup nna 3 lang daram gayin galau mat wa ai lam chye lu ga ai. Ndai zawn modaw gup galau ai hta Ramma marai langai sha hkala nba n hkrum sha ai sha lawt wa ai lam chye lu ga ai. Ndai hkala nba hkrum sha lawm ai ni hta Maijayang mare na Ramma shayi sha langai kalang ta si hkrum mat ai lam yawnhkyen shiga na lu ga ai. Ngam ai marai 18 gaw tsi rung hta tsi tsi lajang hkam la nga nna, dai hta na marai lahkawng gaw laja lana hkala nba hkrum sha nga ai lam hpe mung chye lu ga ai. Ndai shiga na lu ai ni yawng akyu hpyi myit dum garum ga.

B.C prat na Manau Shadung mu tam sai

Mungkan ntsa hta Jinghpaw Wunpawng Sha ni a laklai ai htunghking maka hte manawt dingsawt gaw Manau rai nga ai. Manau hkringhtawng hpe Mungkan ntsa Jinghpaw Wunpawng amyu ni sha lu ai. Lahta na manau shadung sumla gaw Miwa Gumsan Mungdan, Yunan Mungdaw Bao Shan mare hta mu tam la ai, BC 221 - AD 220 ning ten na Manau shadung sumla rai nga ai. Jinghpaw Wunpawng Amyu Sha ni gaw B.C prat kaw nna, Manau Nau let ngapra nga sai lam sakse sakgan majing hte hkrak mu lu nga sai. Manau gaw Jadip Jahpang Madu ai, Daru Magam lu ai ni sha nau ai baw re. Dai re majaw Jinghpaw Wunpawng amyu sha ni gaw Jadip Jahpang Madu ai, Daru Magam rawng ai amyu re lam hpe kadai n mai nyet kau nga ai.

Jinghpaw Wunpawng Sha ni a Mauhpa Makam Masham

Jinghpaw Wunpawng Chyum Hkawlik a 75 ning hpring Lungseng Jubili ten hta Yesu hpe hkam la kamsham nna hkalup hkam ai masha 2899 tup Mali hkanu hta hkalup hkam la ma ai. Ndai Jubili poi hta sa du ai, ATESA (Sinpraw Dingda Asai Dan Chyum Hpaji Hpung) a Executive Director, Dr. Sienje Merentek-Abram gaw shi prat hta na mung n na ga ai, raitim "daini myit hte chyawq tatut sa mu ai majaw nanhte Jinghpaw Wunpawng Sha ni a Makam Masham hpe gaw Mau na daram ngangkang ai lam hpe mu lu ai hte Karai Kasang a chyeju hpe Shakawn nngai," nga nna tsun ai.

Shawng nnan na Shagrau Janmau Munu (Doctor of Divity) lu gup ai

Jinghpaw Wunpawng amyu sha ni hta shawng de n nga yu ga shi ai Shagrau Janmau Munu (Doctor of Divinity) hpe Jinghpaw Wunpawng Chyum Hkawlik (Nawngnang) hte (Kutkai) Chyum Hkawlik lahkawng ginhpawn nna, Jinghpaw Wunpawng Chyum Hkawlik a 75 ning hpring Lungseng Jubili ten, Jawng yu poi kaba rai nga ai 29 March 2008 ya shani Sara Kaba Rev. Lahtaw Gum Se hte Sara kaba Rev. Maji La Ja yan hpe jaw shagrau dat ma ai. Ndai Shagrau Munu Janmau (D.D) jaw shagrau ai hta tingnyang de dung lawm ai Doctorate marai (9) rawt tsap hkungga jaw let jaw shagrau ma ai. Jaw shagrau hkrum ai Sara kaba yan hta Sara Kaba Rev. Dr. Lahtaw Gum Se gaw Jinghpaw Wunpawng Chyum jawng hta 1966 ning kaw nna 1993 ning du hkra Jawngup magam lit hpe gunhpai let, Jinghpaw Wunpawng Chyum Jawng hpe Hkawlik madang du hkra woi-awn jasat mat ai Sara kaba re. Bai Rev. Dr. Maji La Ja gaw Jinghpaw Wunpawng Chyum Jawng hta Kutkai kaw nna Nawngnang de du hkra shaning na na Chyum Jawng Sara amu hpe gunhpai lai wa nna, daini na pratdep Jinghpaw ga hte Chyum laika hpe ga gale ka lajang ai amu hpe awng-dang ngut kre hkra galaw lai wa sai Sara kaba re. Ndai Sara kaba lahkawng a ningtawn kasi kamang gaw anhte amyu sha ni hta manu dawdan n lu ai lam rai nga ai law..

KBC Ramma Shawa Zuphpawng

Jinghpaw Wunpawng amyu sha ni hta shawng nnan sari lu hpung up lu ai Rev. Damau Naw a buga Nba pa mare hta 7 lang na KBC Ramma Shawa Zuphpawng hpe April praw 5 kawn 11 ya shana du hkra galaw sa wa nga ai. Ya ten du hkra mying jahpan bang ai Ramma n-gun 3000 jan taw nga sai lam chye lu ga ai. Ndai Zuphpawng hta Jinghpaw Wunpawng Amyu sha ni hta Shawng nnan Shagrau Janmau Munu (D.D) gup la ai, Rev. Dr. Lahtaw Gum Se nan aten hpring sa du sharin shanglawm ya nga ai lam mung chye lu ga ai. Zuphpawng Gabaw gaw ;- Hkum hkrit myit, Yehowa nga nga ai. (Buhkawm laika 14:9b) re lam chye lu ga ai.

HKINLUM HPAJI SHALAT MASING

Anhte amyu sha Ningshawng ningla ni woi-awn jasat sa wa ai lam hta, daini na anhte ramma shayi, shadang sha ni mara tam, dinglun nga ai lam, myit mu myit hkut, myit dik nga ai lam, n re ai sha tinang hta rawng ai, lu ai, atsam ningja, ahking aten hte amyu sha lam yan hta mai byin dephkap ai maga kaw nna, shanglawm garum madi shadaw sa wa na hpe yaw shatawng shada let, JLH - Dakkasu ni, Myitkyina. jawngma shyi shadang sha ni woi myit jasat ai hte Jinghpaw Wunpawng Chyum Hkawlik, Nawngnang hte lata gindun nna Hkinlum Hpaji Shalat Masing hpe 2003 ning kaw nna woi-awn galaw nga ma ai.

Yaw shada ai lam ni ;-

1. Hpaji hpe marin let shakut mayu tim ja gumhpraw yakhkak nna jawng n lu lung ai, tsang 10 jawngma ni hpe tsang 10 awng hkra sharin ya na.

2. Tinang lu ai hpaji janmau hpe manu shadan chye let, lu ai aten hpe amyu sha lam yan a matu dawjau chye ai myit jasat byin pru wa na matu.

3. Amyu sha yawng hpaji lam hta kunhpan galu kaba wa na matu re lam chye lu ga ai.

Dakkasu hte Lahta tsang jawng na amyu sha Sara/num ni hte Master madang lung nga ai, JLH jawng ma shayi shadang sha ni ginhpawn nna tsang 10 jawng ma ni hpe (free tution) sharin ya nga ma ai.

Sharin ginra ni gaw;-

1.Nawngnang ginra, KTC-Nawngnang wang,

2.Dapkawng ginra, Dapkawng Buga Hkalup Hpung Wang,

3. Zi-un ginra, Maliyang laban jawng,

4.Manmaw ginra, Htoi San Buga Hkalup Hpung Wang hte

5.Putao hta ginhtawng laman sharin ginra ni hpaw nna woi sharin ya nga ai lam chye lu ga ai.



Ndai masing hpe 2003 ning kaw nna hpang wa ai hta laiwa sai 2007 ning hpaji ladaw du hkra rai yang tsang 10 jawngma yawng marai 208 awng pru nga sai lam hpe mung chye lu ga ai.

Ndai magam bungli hte seng nna lawu de na hkringdat ni hta matut mahkai mai ai lam hpe mung chye lu ga ai.

Rev. Palawng Naw Tawng (Ningbaw)

KTC, Nawngnang - 047-22986

Sara Hprup La San(Amu Madu)

hkinlum@gmail.com

Kachin Research Journal pru sai.

Ndai laika buk gaw Jinghpaw Wunpawng amyu sha ni a labau sakse ni hpe tang madun da ai laika buk re. Ndai laika buk hta lai wa sai, BC prat na Jinghpaw Wunpawng amyu sha ni a lam ni hpe sakse sumla hte hkrak mu lu nga ai. Ndai Laika buk hpe Miwa Gumsan Mungdan na Labau sawk ninghkring ni hte rau jawm ka shawk da ai lam hpe mung chye lu ga ai. Jinghpaw Wunpawng amyu sha ni BC prat kaw nna Manau nau nga sai lam ndai laika buk hta adan sha sakse hte hkrak mu lu mai nga ai. Jinghpaw Wunpawng amyu sha ni a hkik hkam ai lam gaw n-gup aga hte sha tsun gajai chyai ai lam n re ngu ai hpe chye mayu yang ndai laika buk hpe tam hti ga.

Tinang Magam nga nna nga ra ai

Mungkan prinra ndai a ntsa e wamdam nna n mai nga ga ai. Awng San wa a ga madat nna shut ai gaw rai sai. Dai hpe gaw rawt malan ai hte tai saga ai. Rawt malan ngu ai gaw mungkan ndai ntsa e grai manu dan nga ai. Rawt malan ai lam awngdang yang sha n rai, n awng dang tim naw manu dan ai. Rawt malan ai ngu ai gaw tinang a shinggyim ahkaw ahkang hpe dum ai lam rai nga ai. Dai zawn dum ai myit gaw arawng nga ra ai. Dip ai lam nga yang rawt malan ai mung sha anga nga na re; rawt malan ai myit pyi n rawng ai amyu gaw mungkan ndai ntsa e dusat hte bung nga ai. Jinghpaw Wunpawng sha ni a rawt malan ai myit hpe ding-yang di sa wa ra ai. Dai gaw Jinghpaw Wunpawng sha ni shinggyim masha tai ai lam rai nga ai. Shinggyim ahkaw ahkang lu yang she mai ai ngu hkam sha ai lam rai nga ai. Dai myit gaw grai manu dan nga ai. Dai gaw awngdang ai, n awngdang ai hta n madung ai. awng dang ai, n awng dang ai gaw ahkaw ahkang kaja jang awngdang na, n kaja jang n awngdang na sha rai nga ai.Ndai hku myit yu u; Anhte gaw Myen mung kaw nga lawm ai ni n re. Myen mung a dingdung daw de anhte aq Jiwa ni kabye nna nga ai ni rai nga ai, tianang du kabye tawn lu ai lamu ga gaw tinang a lamu ga rai nga ai. Lup hkaq taw nga ai shara shagu Jinghpaw Wunpawng sha ni aq lamu ga rai nga ai. Jinghpaw Wunpawng ni aq n sharai kau lu ai dazik gaw Lup rai nga ai, manau shadung n rai. Kadai hpe gasat dang nna lu ai lamu ga mung n rai nga ai. Ji wa ni du kabye da ai lamu ga rai nga ai. Lup gaw Kat-sa( Kata ga) ga lau du hkra naw taw nga ai.Htunghking bung ai Jinghpaw Wunpawng sha ni India Mung aq dingdung daw de, Myen Mung a dingdung daw hte Yunan Mungdaw du hkra nga nga ai. Htunghking bung ai ngu ai gaw kahpu kanau, Mayu Dauma, kaji kawoi, kashu kahkri rai, Ji jaw nna nga pra ai ni rai nga ga ai. Ya, daini law malawng Ji n jaw sai, raitim, htunghking naw nga nga ai. Ga, htunghking mat, laika mat rai yang chyawm Jinghpaw Wunpawng mat na re. Lamu ga gaw Jinghpaw Wunpawng a lamu ga sha rai nga ai. Jinghpaw Wunpawng sha ni kabye du nga ai lamu ga gaw Jinghpaw Wunpawng a lamu ga sha rai nga ai. Kaga masha ni wa nga ai raitim, Jinghpaw wunpawng lamu ga sha re. Dai kaw dum nta gap ra ai, lawu Myen mung de n mai gap ai. Lawu Myen mung e gap da ai, wutdek nta ni gaw Myen a rai nga ai. Maigan de wawmdam hkawm n mai ai. Maigan kaw nga nna tinang lamu ga a lam garu shabram ai lam gaw mana bungli sha re. Jinghpaw mung kaw gap ai Myen nta ni mung Jinghpaw a nta sha rai nga ai. Dai hpe adum sha dum ra ai. Mhatpungtin gaw madu ni hpe tsasam manam shatai ai lam rai nga ai. Tsasam masha hku ginhka kau ai lam rai nga ai. Tinang a mungdan kaw tinang shang mayu ai shaloi shang wa na, pru mayu ai shaloi pru wa lu na ahkang nga ai. Lam hkawm lakmat jaw ai lam gaw tinang a mungdan hta manam tai ai lam rai nga ai. Lam hkawm nhtoi htum ai ngu ai mung n nga ra ai; tinang a mungdan kaw galoi shang mayu yang shan, galoi pru myu yang pru, shani chyingtung e pru mayu yang pru, shana yuptung e shang wa mayu yang shang wa rai nga ai. Kadai wa ngai hpe shatsang na rai ta? tinang kam ai hku nga lu ai.Shanglawt gasat ai ngu ai gaw dai zawn re ai shanglawt ahkang hpe hkum da ai majaw gasat ai lam sha rai nga ai. Bai hpyen hpe shang shachyut ai lam sha rai nga ai. Dai majaw dai zawn re ai majan gaw galoi mung nga ra ai. Shanglawt ahkaw ahkang ngu ai gaw mi Karai Kasang jaw ai shing nrai, shangai ai shani lawm wa ai ahkaw ahkang rai nga ai. Dai ahkaw hkang hpe ban hkum ai hpe gasat shaden kau ra nga ai. Dai majaw Rawt Malan ai ngu ai gaw dip sha ai wa nga dingsa gaw nga nga ra ai. Bai, myit yu mu, yu gasat nga ai shanglawt gaw htaning hpraning lu ai baw n ra ai; Dip ai wa nga dingsang rawt malan ai mung sha anganga ra ai baw rai nga ai. Myit gade galu ra ai! Shanglawt lu ai shani gaw masha wa a Store room kaw kahtap tawn ai, shanglawt shaw jaw na hku i? Shanglawt lu ai shani ahkaw ahkang lu na da i? shi a store room kaw shanglawt n rawng ai. Tinang kaw she seng ai.Anhte a kaji kawa ni kabye da ai lamu ga kaw dhe anhte nga ai. Shanglawt ahkang hpe shangai ai shani nan Karai Kasang jaw da sai. anhte lu chyalu rai sai; n lu ai ngu shadu aigaw dai ahkang hpe manang wa e jebat ya ai majaw rai nga ai. Dai majaw mayam myit n mai rawng ga ai. Dai ahkaw ahkang hpe dai mungdan masha ni makawp maga ra nga ai. Masha wa jaw yang sha lu na ngu ai baw myit n mai rawng ai. Madu Myit, Magam myit, Tinang ngu ai myit rawng ra ga ai. Jinghpaw Wunpawng sha ni hta lai nna Jinghpaw Mung hta nga ai, kade daram shahti ai wa, kade daram Du ai wa raitim shi gaw tsasam manam sha rai nga ai. Ngai gaw labu palawng pyi n chye bu hpun ai masha, kade matsan tim, Madu rai nngai ngu ai myi sha rawng ga law... ngu shadum dat nngai.Shanglawt gaw masha wa jaw yang she lu na ngu myit ai myit gaw mayam myit rai nga ai. Tinang nan Madu myit, Magam myit rawng ra nga ga ai law.....Rev. NNgai Gam (K.I.C.A)